NAAR EEN GROTE, SOCIALE, DEMOCRATISCHE EN MULTI-ETNISCHE PARTIJ?

Door Theo Para (1)

‘Waarheid is de vrucht van de tijd, niet van de autoriteit.’ Francis Bacon

Haast is het tempo van de opportunist. Desi Bouterse had niet eens tijd het triomffeest met zijn aanhangers te vieren. Achter de schermen (arme transparantie!) voerde hij al ‘gesprekken’ met mogelijke coalitiegenoten. Bij de putschist ligt de kracht niet in het argument, maar in het moment. Als een roofdier dat nog agressiever wordt van de zwakte van zijn prooi, tracht hij de paniek, wankelmoedigheid en gefrustreerde machtshonger van sommige elementen binnen de aangeslagen democratische partijen aan te moedigen en te exploiteren. Zoals hij zijn kiezers zonder financiële onderbouwing megabeloften heeft gedaan, zo belooft hij net als in 1996 de potentiële overlopers politieke posities die hun electorale draagvlak ver te boven gaan. Voor de autocratische leider zijn democratische spelregels en de stembusuitslag er om te omzeilen. Maar het duurde na de ‘kapitaalscoup’ - zoals de legendarische VHP-leider Jaggernath Lachmon (2) het noemde - niet lang of de overlopers ontdekten dat zij als minister onder Baas-president Wijdenbosch slechts puppets waren, niets meer te zeggen hadden. De NDP gaf aan de grondwetstekst dat de president de uitvoerende macht is een partijchauvinistische interpretatie: de president is de baas, de ministers zijn knechten. Na hun politieke beloften aan de kiezers moesten de overlopers nu ook hun zelfrespect inleveren. De overloperpartijen werden leeg gegeten door de NDP. Zij konden niet terug naar de door hun bedrogen democratische kiezer. Zij waren gecompromitteerd door de Slager van Bastion Veere, de moordenaar van de vijftien helden van de democratie, die hun leven gaven voor de vrijheden en het herstelde kiesrecht waarvan Suriname sinds 1987 weer genoot. Compromitteren is de favoriete rekruteringsmethode van de georganiseerde criminaliteit, ook de politieke criminaliteit. De hemel wordt je beloofd tot dat je voorbij het levensgevaarlijke ‘point of no return’ stapt, dan ben je veroordeeld tot leven in de leugen.

De kracht van geduld

Sommigen zien teleurstelling en verdriet na een verkiezingsnederlaag als een oproep tot vluchtgedrag. Ze willen zo snel mogelijk van de pijn af en verlaten hun stellingen. Zij vergeten wat zij de kiezers hebben voorgehouden en denken slechts aan hun eigen politieke hachje. Veelal zijn dit mensen die kiezen voor de winnaars (‘if you can’t beat them, join them’) en niet voor principes, voor normen, waarden en idealen. De nervositeit en aandrang van dit soort gelukzoekers om zo snel mogelijk onder het aanroepen van demagogische slogans over landsbelang, nieuw vooruitzicht op het ministerpluche te krijgen, is een bijproduct van het verwerken van politiek verlies. Daarom komen in tijden van verlies de beginselen, de waarden waar verliezende democratische partijen voor staan en die ze de kiezers hebben voorgehouden als hoogste prioriteit naar voren. Bezinning op die beginselen, herbronning, en leren van de fouten met het oog op de toekomst, is een productieve en creatieve manier om teleurstelling en verdriet in de ogen te kijken, te accepteren en te transformeren tot nieuwe inspiratie en perspectief. De jonge Trefossa verbeeldde in ‘Bro’ op geniale wijze die noodzaak van die zelfreflectie – ‘na kritji-see dren kondre mi sa si,.’ Hij zag hoe die stap terug, weer twee vooruit mogelijk maakten – ‘te m’drai kon baka sonten mi sa tron, wan ptjinso moro betre libisma, di sabi lafu, sabi tya fonfon.’ De democratische partijen hebben, gezien hun positie geen haast, ze moeten assertief de noodzakelijke ruimte en tijd scheppen. Ook omdat ze weten dat ze weliswaar in de verkiezingen geen gelijk kregen, maar in hun stelling dat de politieke macht in handen van de decembermoordenaars funest is voor de natie, gelijk hebben.  Zij moeten zich niet het tempo van de opportunist laten opdringen en zich de kracht van het geduld toe-eigenen.     
De autoritaire Mega Combinatie heeft een grote minderheid van de stemmende kiezers achter zich weten te scharen. De meerderheid stemde niet voor Bouterse c.s. Bovendien ging meer dan 30% van het electoraat niet naar de stembus. In de Nationale Assemblee hebben de partijen die nu de regerende coalitie vormen gezamenlijk de meerderheid van parlementszetels. Maar via het bureaucratische monstrum van volksvertegenwoordiging, de Verenigde Volksvergadering, een kunstmatig construct van het compromis tussen dictatuur en democratie in de jaren tachtig, heeft de genoemde grote minderheid alle gelegenheid het presidentschap te veroveren. Ex-dictator Bouterse, die in Nederland voor drugshandel is veroordeeld en hoofdverdachte is van de decembermoorden,  kan zoals hij zijn kiezers beloofd had president worden of als hij die verantwoordelijkheid niet aandurft zoals in 1996 een puppet-on-a-string naar voren schuiven.
De democratische partijen hebben de kiezers voorgehouden dat het weer aan de macht komen van de politieke erfgenamen van de dictatuur ernstige risico’s in zich herbergt voor de democratische rechtsstaat, overheidsfinanciën en de sociaal-economische toestand van de bevolking. Bij de meerderheid van de kiezers lijkt die boodschap overgekomen, maar een aanzienlijk deel van de jonge generatie keek op aandringen van de Mega Combinatie liever niet in de ‘achteruitkijkspiegel’. Men kan leren door te lezen en te luisteren, maar hoewel de kosten vaak veel hoger zijn, ook door te voelen. Met geduld moeten de democratische partijen en krachten op basis van de ervaring met het nieuwe regime de welwillende delen van die nieuwe generatie helpen het onderscheid te leren maken tussen frasen en feiten, tussen leugen en waarheid, tussen narcistische manipulatie en leiderschap, tussen ethisch en onethisch gedrag, tussen politiek en criminaliteit.

Democratische oppositie

De Nationale Assemblee is naar de grondwet het hoogste staatsorgaan. Het organiseren van een krachtige democratische oppositie, die zich binnen en buiten Suriname laat horen, is een ongelooflijke belangrijke opgave in het verdedigen van de mensenrechten, de persvrijheid en vrije meningsuiting, de democratische rechtsstaat, deugdelijk bestuur en de sociaal-culturele en economische belangen van de burgers. In het bijzonder zal die democratische oppositie erop moeten toezien dat de autoritaire politieke elite zich niet vergrijpt aan de natuurlijke hulpbronnen (vooral goud!) waar ze tijdens hun verkiezingscampagne zo gulzig om hebben geroepen.
In 2000 moest het regime (Bouterse-) Wijdenbosch aftreden na de historische massademonstraties van het Gestructureerd Samenwerkingsverband van vakbonden, vrouwen- en jongerenorganisaties, organisaties van professionals en bedrijven, en de democratische politieke partijen. Er gingen veel stemmen op om in de algemene verkiezingen dat jaar vorm te geven aan die brede maatschappelijke beweging via een brede politieke samenwerking. Zo wilden velen de traditionele partijpolitieke scheidslijnen en politieke patronage doorbreken en een modern bestuur op basis van deskundigheid en breed draagvlak scheppen. Het Nieuw Front trok zich terug achter de traditionele partijmuren en won de verkiezingen, maar waarschijnlijk met minder stemmen dan mogelijk samen met het maatschappelijk middenveld. Ondanks verlies in de verkiezingen van 2005 werd met het binnenboord halen van twee nieuwe partijen toch een regering gevormd. In 2010 was de energie van de keuze van 2000 politiek uitgewerkt. De verkiezingen demonstreerden onmiskenbaar dat de politieke en ideologische organisatie van de democratische krachten zwaar achterstallig onderhoud kent. Noch zelfverwijt, noch zelfrechtvaardiging is de juiste houding ten opzichte van die empirische vaststelling. Terug naar de beginselen, terug naar vakbonden, wijken en professionals, terug naar de scholen en bedrijven, bevrijd uit de ivoren toren van de macht, kan dat nog veel beter. Empirisch onderzoek, afwerpen van partijsektarisme, meer luisteren dan praten, zoeken naar de juiste balans tussen macro-economische stabiliteit en sociale emancipatie, durven denken over politieke bestuurlijke vernieuwing, inclusief over het anachronistisch kiesstelsel, durven denken over het reframen van de bewezen normen en waarden in termen van change. De etnische fragmentatie van de democratische krachten en de traagheid van vernieuwing en verjonging vragen om grondige herbezinning. Gevangen in het gelijk van de gefragmenteerde autoriteit blijft de democratische beweging suboptimaal ten aanzien van het operationeel maken van een gezamenlijk, helder profiel.  Zij legt het af tegen de meer gecentraliseerde autoritaire tegenstander die veel efficiënter van mensen en middelen gebruik kan maken. Tradities kunnen inspireren, maar zij mogen niet substitueren het vinden van nieuwe hedendaagse, moderne wegen naar democratische politieke machtsvorming, waarbij ook de civil society zoals in 1999 en 2000 de hand van samenwerking moet worden gereikt. Zou met het Nieuw Front als uitgangspunt niet de vraag kunnen worden gesteld of het voor democratisch en rechtsstatelijk Suriname niet beter zou zijn te werken aan een grote, sociale, democratische en multi-etnische partij?



(1)    Theo Para is publicist. Onlangs verscheen de tweede druk van zijn boek De scheeuw van Bastion Veere –om de rechtsorde in Suriname (Van Gennep, Amsterdam) dat bij Vaco Boekhandel te verkrijgen is.
(2)    In die tijd had ik een aangenaam telefonisch interview met mr. Lachmon. Als parlementsvoorzitter zei hij dit: ‘Mijnheer Para blijft u schrijven’.