►Nieuws

Overdenking:

Nationale ontwikkeling en klassenstrijd:

Is de tijd rijp  voor een nieuwe toepassing van het concept “klassenstrijd” voor de modellering van politieke problemen in Suriname ?

 

De  emancipatie-ideologie van de NPS

Bij de viering van het 65-jarig bestaan van de Nationale Partij Suriname is er een seminar gehouden over de beginselen, de ideologie en het programma van de partij. Het seminar werd georganiseerd omdat er een behoefte bestaat aan een  duidelijke formulering van de ideologie van de partij.

Op het seminar werden ideologische  documenten van de partij uit verschillende perioden bestudeerd.  Een conclusie was dat de ideologie van de NPS een samenvloeiing is van drie ideologische stromingen:  het nationalisme, het liberalisme en het socialisme.  Een synthese die geactualiseerd werd in  de praktijk van het regeren en het oppositie voeren, maar die niet uitdrukkelijk werd geformuleerd. 

Er is gezegd dat de ideologie van de NPS eclectisch is:  we kiezen willekeurig uit het aanbod van ideeën en maken er een soort mamio van.  Dit is niet terecht.  De ideologische stromingen die door de NPS werden  geïntegreerd zijn historisch noodzakelijke stromingen, die elk op een eigen manier  van belang zijn voor de emancipatie van de mensheid en de bevrijding van het individu uit systemen van uitbuiting en onderdrukking. 

Verscheidene linkse denkers  uit een vorige generatie namen aan  dat alle natiestaten, komende uit  feodale of koloniale voorstadia, eerst een  zogenoemde burgerlijke liberale transformatie moeten  doormaken,  voordat socialistische transformatie van de maatschappij en emancipatie van onderdrukte  groepen en individuen mogelijk worden.  Als de meeste landen hun liberale transformatie succesvol hebben volbracht wordt het mogelijk om een veilige en rechtvaardige wereldorde te scheppen waarin de grote verschillen tussen rijke en arme landen kunnen worden weggemaakt.    

De rechtsstaat is in deze visie dus voorwaarde voor democratie en emancipatie. Maar de rechtsstaat bestaat slechts bij gratie van de moed en de inzet van de verdedigers van de rechtsstaat.  De rechtsstaat is zowel voorwaarde als vrucht van de democratie. De wet kan mensen bevrijden, maar slechts dan indien er mensen zijn die voor die bevrijding strijden en de wet daadwerkelijk naleven of de naleving durven af te dwingen.

De emancipatie van achtergestelden en onderdrukten is dus lang nog niet gegarandeerd met rechtsstaat en parlementaire democratie.  Staatkundige zelfstandigheid op zich, rechtsstaat en democratie op zich, zijn niet vodoende. Het element van emancipatie, van engagement van de onderdrukten zelf in hun eigen bevrijding, is onmisbaar.

 

Nationale bevrijding, liberale transformatie, emancipatie en sociale rechtvaardigheid.

Suriname moet de liberale transformatie van de samenleving, de nationale bevrijding en emancipatie van de Surinaamse mens in één beweging voltrekken.  Niet sequentieel, zoals het elders ging. Dit is de basis van het politieke bondgenootschap tussen de nationale burgerlijke elite en de volksklasse, die in de NPS tot stand werd gebracht. 

Nogmaals:  het moet allemaal in één beweging gebeuren, mogelijk in fasen, maar toch in één beweging. En in deze tijd moeten in die ene beweging  nog meer emancipatorische stromingen worden meegenomen, naast de traditionele drie (nationalisme, liberalisme en socialisme), en wel nieuwere ideologische stromingen zoals het feminisme, de gender-beweging, de milieubeweging  en het eco-globalisme.

Alhoewel  de liberale transformatie van machtsstaat naar rechtsstaat, van kolonie naar republiek en emancipatie van achtergestelden,  in de NPS  in één beweging samenvloeien, is het zo dat een bepaalde stroming min of meer de overhand kan hebben afhankelijk van de politieke situatie.  De nadruk lag vanaf de oprichting, maar meer nog in de jaren zeventig,  sterk  op de strategie van nation building met de daarbij horende vertogen over eenheid en harmonie. Sedert de jaren tachtig lag de nadruk vooral op de verdediging van liberale beginselen:  de rechtsstaat en de parlementaire democratie.  De sociaal-democratische stroming, die uitgaat van een keuze voor de arbeidersklasse in conflict met de klassen die de productie- en distributiesystemen beheersen, raakte na de generaties van  Eliazer en Pengel  op de achtergrond.

Harmoniemodel  versus  conflictmodel

Als partij die vaak regeringsverantwoordelijkheid heeft gedragen heeft de NPS een politieke cultuur ontwikkeld waarin het bouwen van coalities, het streven naar consensus, en een voorzichtige, incrementalistische benadering van beleidsontwikkeling, overheersende kenmerken zijn.  Deze culturele trekken stroken niet altijd met een conflict-ideologie.

Maar de situatie in het land en de positie van de NPS in het politiek bestel zijn veranderd.  De stand van het land is verslechterd. De NPS zit in de oppositie. De  klasse van de nieuwe rijken heeft de overhand in de machtsstrijd met de traditionele elites. De plutocratie van de nieuwe rijken wint het van de meritocratie van de traditionele elites.  Dit betekent dat een van de pijlers van de nationale emancipatiebeweging, de liberale transformatie van de maatschappij,  wordt aangetast.  Er is een terugval in onze politiek-bestuurlijke cultuur naar primitieve, primaire vormen van machtsuitoefening, naar een irrationele, charismatische, hedonistische politieke cultuur.

De politieke bovenbouw van de klasse van de nieuwe rijken is het populistisch nationalisme, de politieke cultuur van de NDP, een ideologie, die net als de Srefidensi-ideologie van de NPS niet expliciet geformuleerd is, maar uit  woorden en daden kan worden afgelezen. De verkiezingsoverwinning van de NDP heeft de sluiers weggerukt van de belangentegenstellingen,  die de drijvende krachten zijn achter tal van actuele maatschappelijke en politieke conflictsituaties  in ons land.

“Scramble for resources”

Er is een “scramble for resources” gaande, waarin kongsi’s van politici, kapitalisten en imperialisten over elkaar tuimelen,  graaiende naar onze natuurlijke hulpbronnen.  Dit alles gaat gepaard met de verpaupering van de middenklasse,  de vernietiging van het milieu,  de infiltratie van criminele organisaties in de maatschappelijke instituten, dreiging van public health rampen door slechte drinkwater- en sanitaire condities in het hele land, mens-degradatie en milieu-degradatie. 

Groeiende kloven tussen arm en rijk en  milieu-degradatie zijn kernproblemen van onze samenleving.    Hoe belangrijk ook, met rechtsstatelijke en nationalistische voorstellingen alleen kunnen deze problemen niet goed “geproblematiseerd”  worden.

De huidige situatie vereist  nieuwe strategieën, die kracht putten uit de stroming die vanaf de jaren zeventig op de achtergrond is geraakt in de NPS, namelijk de emancipatorische, socialistische stroming. Deze nieuwe strategieën moeten uitgaan van het zichtbaar maken van belangen en belangengroepen,  het bewust maken van het fundamentele conflict tussen machthebbers en loonslaven.

Deze nieuwe strategieën zijn geen negatie van de strategie van nation building en nationaal bewustzijn, maar een aan de eisen van de tijd aangepaste toepassing van de srefidensi-ideologie van de NPS, de ideologie die leert dat  emancipatie van alle gediscrimineerde, gestigmatiseerde, achtergestelde en uitgebuite mensen in Suriname  alleen mogelijk is wanneer nationale bevrijding, liberale transformatie en sociale emancipatie in één beweging tot stand worden gebracht.  

 

Klassenconflict

De retoriek van het populistisch nationalisme van de NDP kan niet ontzenuwd worden door ons verhaal van nation building, maar wel door de ontmaskering van het populistisch nationalisme als het misleidende  verhaal van de nieuwe robber barrons die zich verrijken ten koste van anderen.

Het is zo dat sociologen het bestaan van klassen niet hebben kunnen aantonen en dat de wetenschappelijke waarde van dit begrip niet erg groot lijkt, althans in kringen van positivistische sociologen.  Maar als ideologisch begrip is het begrip klasse zeer nuttig bij het identificeren en agenderen van politieke prioriteiten.  Het klassebegrip is geen “ waardenvrij” sociologisch begrip. Er wordt partij gekozen. In focus is: optimale, om niet te zeggen maximale, emancipatie van onderdrukte en gediscrimineerde groepen en individuen in de samenleving.

Als wij dan nu besluiten om het klassebegrip opnieuw te gebruiken in ons ideologisch discours, wat zou dan in de huidige situatie het voornaamste klassenconflict zijn ?  

Het conflict met het wilde, ongecontroleerde ondernemerschap, dat sedert de jaren tachtig in samenhang met de informele sector de overhand heeft genomen in Suriname,  is in onze tijd de meest fundamentele issue, waarvan de oplossing bepalend is voor alle andere grote issues van onze samenleving.

Het wilde ondernemerschap kan niet slechts  vanuit een rechtsstatelijk  concept van goed bestuur beteugeld  kan worden.  Er zal strijd gevoerd moeten worden, met mobilisatie en bewustwording van de misbruikte en misleide mensen.  Bewustwording bijvoorbeeld van de tegengestelde belangen tussen drugskapitalisten en  bolletjesslikkers, tussen  de goudhandelaren en de goudzoekers die in de modder wroeten.  Met andere woorden, we hebben een hernieuwd socialistisch perspectief nodig, een perspectief dat uitgaat van klassenstrijd.

 

Progressieve etnische politiek

De NPS moet zich verzetten tegen alle voorstellingen die het wezenlijke conflict verdoezelen door politieke probleemstellingen voornamelijk in ethnische en culturele termen te formuleren.  De emancipatie van achtergestelde ethnische groepen en de waardering van elke subcultuur  staan hoog op de agenda van de van de NPS.  Etniciteit blijft in Suriname op de lange termijn een sterke bepalende factor in de politiek. Daar is op zich niets mis mee. Alleen is etnische groepsvorming iets dat meer in de sfeer van primordiale driften en emoties speelt, terwijl  het klassebewustzijn een kwestie is van scholing.   Een klasse moet  zich bewust worden van haar bestaan als klasse, ze wordt dan van klasse “an sich” tot klasse “für sich”.

De emancipatie van ethnische groepen, de integratie van groepen immigranten in de Surinaamse samenleving is het grote verhaal van onze nationale geschiedenis.  Als partij die in de grond streeft naar emancipatie van de Surinaamse mens in de globaliserende wereld, ziet de NPS  de emancipatie van achtergestelde ethnische groepen als iets dat in één beweging wordt meegenomen met de  nationale bevrijding en strijd voor een rechtvaardige wereldorde, de liberale transformatie van machtsstaat naar rechtsstaat, en de bestrijding van kapitalistische uitbuiting.

Er is niets mis mee als poltieke partijen zich vormen op ethnische basis, zolang er sprake is van werkelijke achterstelling en uitbuiting van de ethnische groep.  In dat geval valt de etnische politiek samen met de emancipatie politiek van de NPS.  Zodra echter blijkt dat de ethnische politiek slechts resulteert in de verrijking van een kleine groep, zonder tastbare resultaten voor de arme achterban, is het tijd om het etnisch populisme, waarmee die achterban wordt gemanipuleerd, aan te vallen en te ontmaskeren. En ja, dit kan alleen als we een socialistisch perspectief hanteren.

De NPS moet zich aan de ene zijde verzetten tegen etnisch populistische stromingen en anderzijds tegen het populistisch nationalisme.Vaak zijn ze één en dezelfde:  zie bepaalde voorzitterskandidaten.

Ik spreek de hoop uit dat de verandering van het leiderschap van de NPS onderdeel mag zijn van een transformatie van de partij naar een activistische, strijdende partij voor alle onderdrukten, gestigmatiseerden en gediscrimineerden.  De cultuur van emancipatie, van gelijkwaardigheid, niet slechts voor de wet, maar ook in materiële zin, moet zich weerspiegelen in het nieuwe leiderschap.

Wim Bakker

Lid Adviesraad van de NPS

5 februari 2012