Overdenking:
Nationale ontwikkeling en klassenstrijd:
Is de tijd rijp voor een nieuwe toepassing van het concept “klassenstrijd” voor de modellering van
politieke problemen in Suriname ?
Bij de viering van het 65-jarig bestaan van de Nationale Partij Suriname is er een seminar gehouden over
de beginselen, de ideologie en het programma van de partij. Het seminar werd georganiseerd omdat er
een behoefte bestaat aan een duidelijke formulering van de ideologie van de partij.
Op het seminar werden ideologische documenten van de partij uit verschillende perioden bestudeerd.
Een conclusie was dat de ideologie van de NPS een samenvloeiing is van drie ideologische stromingen:
het nationalisme, het liberalisme en het socialisme. Een synthese die geactualiseerd werd in de praktijk
van het regeren en het oppositie voeren, maar die niet uitdrukkelijk werd geformuleerd.
Er is gezegd dat de ideologie van de NPS eclectisch is: we kiezen willekeurig uit het aanbod van ideeën
en maken er een soort mamio van. Dit is niet terecht. De ideologische stromingen die door de NPS
werden geïntegreerd zijn historisch noodzakelijke stromingen, die elk op een eigen manier van belang
zijn voor de emancipatie van de mensheid en de bevrijding van het individu uit systemen van uitbuiting
en onderdrukking.
Verscheidene linkse denkers uit een vorige generatie namen aan dat alle natiestaten, komende uit
feodale of koloniale voorstadia, eerst een zogenoemde burgerlijke liberale transformatie moeten
doormaken, voordat socialistische transformatie van de maatschappij en emancipatie van onderdrukte
groepen en individuen mogelijk worden. Als de meeste landen hun liberale transformatie succesvol
hebben volbracht wordt het mogelijk om een veilige en rechtvaardige wereldorde te scheppen waarin
de grote verschillen tussen rijke en arme landen kunnen worden weggemaakt.
De rechtsstaat is in deze visie dus voorwaarde voor democratie en emancipatie. Maar de rechtsstaat
bestaat slechts bij gratie van de moed en de inzet van de verdedigers van de rechtsstaat. De rechtsstaat
is zowel voorwaarde als vrucht van de democratie. De wet kan mensen bevrijden, maar slechts dan
indien er mensen zijn die voor die bevrijding strijden en de wet daadwerkelijk naleven of de naleving
durven af te dwingen.
De emancipatie van achtergestelden en onderdrukten is dus lang nog niet gegarandeerd met rechtsstaat
en parlementaire democratie. Staatkundige zelfstandigheid op zich, rechtsstaat en democratie op zich,
zijn niet vodoende. Het element van emancipatie, van engagement van de onderdrukten zelf in hun
eigen bevrijding, is onmisbaar.
Suriname moet de liberale transformatie van de samenleving, de nationale bevrijding en emancipatie
van de Surinaamse mens in één beweging voltrekken. Niet sequentieel, zoals het elders ging. Dit is de
basis van het politieke bondgenootschap tussen de nationale burgerlijke elite en de volksklasse, die in
de NPS tot stand werd gebracht.
2
Nogmaals: het moet allemaal in één beweging gebeuren, mogelijk in fasen, maar toch in één beweging.
En in deze tijd moeten in die ene beweging nog meer emancipatorische stromingen worden
meegenomen, naast de traditionele drie (nationalisme, liberalisme en socialisme), en wel nieuwere
ideologische stromingen zoals het feminisme, de gender-beweging, de milieubeweging en het ecoglobalisme.
Alhoewel de liberale transformatie van machtsstaat naar rechtsstaat, van kolonie naar republiek en
emancipatie van achtergestelden, in de NPS in één beweging samenvloeien, is het zo dat een bepaalde
stroming min of meer de overhand kan hebben afhankelijk van de politieke situatie. De nadruk lag
vanaf de oprichting, maar meer nog in de jaren zeventig, sterk op de strategie van nation building met
de daarbij horende vertogen over eenheid en harmonie. Sedert de jaren tachtig lag de nadruk vooral op
de verdediging van liberale beginselen: de rechtsstaat en de parlementaire democratie. De sociaaldemocratische
stroming, die uitgaat van een keuze voor de arbeidersklasse in conflict met de klassen die
de productie- en distributiesystemen beheersen, raakte na de generaties van Eliazer en Pengel op de
achtergrond.
Als partij die vaak regeringsverantwoordelijkheid heeft gedragen heeft de NPS een politieke cultuur
ontwikkeld waarin het bouwen van coalities, het streven naar consensus, en een voorzichtige,
incrementalistische benadering van beleidsontwikkeling, overheersende kenmerken zijn. Deze culturele
trekken stroken niet altijd met een conflict-ideologie.
Maar de situatie in het land en de positie van de NPS in het politiek bestel zijn veranderd. De stand van
het land is verslechterd. De NPS zit in de oppositie. De klasse van de nieuwe rijken heeft de overhand in
de machtsstrijd met de traditionele elites. De plutocratie van de nieuwe rijken wint het van de
meritocratie van de traditionele elites. Dit betekent dat een van de pijlers van de nationale
emancipatiebeweging, de liberale transformatie van de maatschappij, wordt aangetast. Er is een
terugval in onze politiek-bestuurlijke cultuur naar primitieve, primaire vormen van machtsuitoefening,
naar een irrationele, charismatische, hedonistische politieke cultuur.
De politieke bovenbouw van de klasse van de nieuwe rijken is het populistisch nationalisme, de politieke
cultuur van de NDP, een ideologie, die net als de Srefidensi-ideologie van de NPS niet expliciet
geformuleerd is, maar uit woorden en daden kan worden afgelezen. De verkiezingsoverwinning van de
NDP heeft de sluiers weggerukt van de belangentegenstellingen, die de drijvende krachten zijn achter
tal van actuele maatschappelijke en politieke conflictsituaties in ons land.
Er is een “scramble for resources” gaande, waarin kongsi’s van politici, kapitalisten en imperialisten over
elkaar tuimelen, graaiende naar onze natuurlijke hulpbronnen. Dit alles gaat gepaard met de
verpaupering van de middenklasse, de vernietiging van het milieu, de infiltratie van criminele
organisaties in de maatschappelijke instituten, dreiging van public health rampen door slechte
drinkwater- en sanitaire condities in het hele land, mens-degradatie en milieu-degradatie.
Groeiende kloven tussen arm en rijk en milieu-degradatie zijn kernproblemen van onze samenleving.
Hoe belangrijk ook, met rechtsstatelijke en nationalistische voorstellingen alleen kunnen deze
problemen niet goed “geproblematiseerd” worden.
3
De huidige situatie vereist nieuwe strategieën, die kracht putten uit de stroming die vanaf de jaren
zeventig op de achtergrond is geraakt in de NPS, namelijk de emancipatorische, socialistische stroming.
Deze nieuwe strategieën moeten uitgaan van het zichtbaar maken van belangen en belangengroepen,
het bewust maken van het fundamentele conflict tussen machthebbers en loonslaven.
Deze nieuwe strategieën zijn geen negatie van de strategie van nation building en nationaal bewustzijn,
maar een aan de eisen van de tijd aangepaste toepassing van de srefidensi-ideologie van de NPS, de
ideologie die leert dat emancipatie van alle gediscrimineerde, gestigmatiseerde, achtergestelde en
uitgebuite mensen in Suriname alleen mogelijk is wanneer nationale bevrijding, liberale transformatie
en sociale emancipatie in één beweging tot stand worden gebracht.
De retoriek van het populistisch nationalisme van de NDP kan niet ontzenuwd worden door ons verhaal
van nation building, maar wel door de ontmaskering van het populistisch nationalisme als het
misleidende verhaal van de nieuwe robber barrons die zich verrijken ten koste van anderen.
Het is zo dat sociologen het bestaan van klassen niet hebben kunnen aantonen en dat de
wetenschappelijke waarde van dit begrip niet erg groot lijkt, althans in kringen van positivistische
sociologen. Maar als ideologisch begrip is het begrip klasse zeer nuttig bij het identificeren en
agenderen van politieke prioriteiten. Het klassebegrip is geen “ waardenvrij” sociologisch begrip. Er
wordt partij gekozen. In focus is: optimale, om niet te zeggen maximale, emancipatie van onderdrukte
en gediscrimineerde groepen en individuen in de samenleving.
Als wij dan nu besluiten om het klassebegrip opnieuw te gebruiken in ons ideologisch discours, wat zou
dan in de huidige situatie het voornaamste klassenconflict zijn ?
Het conflict met het wilde, ongecontroleerde ondernemerschap, dat sedert de jaren tachtig in
samenhang met de informele sector de overhand heeft genomen in Suriname, is in onze tijd de meest
fundamentele issue, waarvan de oplossing bepalend is voor alle andere grote issues van onze
samenleving.
Het wilde ondernemerschap kan niet slechts vanuit een rechtsstatelijk concept van goed bestuur
beteugeld kan worden. Er zal strijd gevoerd moeten worden, met mobilisatie en bewustwording van de
misbruikte en misleide mensen. Bewustwording bijvoorbeeld van de tegengestelde belangen tussen
drugskapitalisten en bolletjesslikkers, tussen de goudhandelaren en de goudzoekers die in de modder
wroeten. Met andere woorden, we hebben een hernieuwd socialistisch perspectief nodig, een
perspectief dat uitgaat van klassenstrijd.
De NPS moet zich verzetten tegen alle voorstellingen die het wezenlijke conflict verdoezelen door
politieke probleemstellingen voornamelijk in ethnische en culturele termen te formuleren. De
emancipatie van achtergestelde ethnische groepen en de waardering van elke subcultuur staan hoog op
de agenda van de van de NPS. Etniciteit blijft in Suriname op de lange termijn een sterke bepalende
factor in de politiek. Daar is op zich niets mis mee. Alleen is etnische groepsvorming iets dat meer in de
sfeer van primordiale driften en emoties speelt, terwijl het klassebewustzijn een kwestie is van scholing.
4
Een klasse moet zich bewust worden van haar bestaan als klasse, ze wordt dan van klasse “an sich” tot
klasse “für sich”.
De emancipatie van ethnische groepen, de integratie van groepen immigranten in de Surinaamse
samenleving is het grote verhaal van onze nationale geschiedenis. Als partij die in de grond streeft naar
emancipatie van de Surinaamse mens in de globaliserende wereld, ziet de NPS de emancipatie van
achtergestelde ethnische groepen als iets dat in één beweging wordt meegenomen met de nationale
bevrijding en strijd voor een rechtvaardige wereldorde, de liberale transformatie van machtsstaat naar
rechtsstaat, en de bestrijding van kapitalistische uitbuiting.
Er is niets mis mee als poltieke partijen zich vormen op ethnische basis, zolang er sprake is van
werkelijke achterstelling en uitbuiting van de ethnische groep. In dat geval valt de etnische politiek
samen met de emancipatie politiek van de NPS. Zodra echter blijkt dat de ethnische politiek slechts
resulteert in de verrijking van een kleine groep, zonder tastbare resultaten voor de arme achterban, is
het tijd om het etnisch populisme, waarmee die achterban wordt gemanipuleerd, aan te vallen en te
ontmaskeren. En ja, dit kan alleen als we een socialistisch perspectief hanteren.
De NPS moet zich aan de ene zijde verzetten tegen etnisch populistische stromingen en anderzijds tegen
het populistisch nationalisme.Vaak zijn ze één en dezelfde: zie bepaalde voorzitterskandidaten.
Ik spreek de hoop uit dat de verandering van het leiderschap van de NPS onderdeel mag zijn van een
transformatie van de partij naar een activistische, strijdende partij voor alle onderdrukten,
gestigmatiseerden en gediscrimineerden. De cultuur van emancipatie, van gelijkwaardigheid, niet
slechts voor de wet, maar ook in materiële zin, moet zich weerspiegelen in het nieuwe leiderschap.
Wim Bakker
5 februari 2012
Geen opmerkingen:
Een reactie posten